DUE PROCESS
Nabanggit na
natin sa pitak na ito na ang Saligang Batas ay maaaring hatiin sa dalawang
bahagi: una, ang bahaging patungkol sa
istruktura ng pamahalaan, na maaaring unawain sa pinakamahalagang prinsipyo
nito, ang separation of powers; at
ikalawa, ang Bill of Rights, na
naglalaman ng mga protektadong karapatan ng mamamayan, bilang mga limitasyon sa
kapangyarihan ng Estado.
Ang buod ng Bill
of Rights ay nakapaloob sa konsepto ng Due
Process na nakasaad sa Section 1, Article III, ng ating Saligang
Batas:
No person shall be deprived of life, liberty, or
property without due process of law, nor shall any person be denied the equal
protection of the laws.
Ang Due Process
ay sinasabing may aspetong “substantibo”, substantive,
sa wikang Ingles; hindi lamang ito procedural
o “pamproseso”.
Ang
substantibong aspeto ng Due Process ay maaaring ibaba sa pinakapayak na
kahulugan nito at unawain bilang “pagka-makatuwiran”, reasonableness, sa wikang Ingles.
Sa kabilang dako, ang procedural na aspeto nito ay maaaring ibaba sa
konsepto ng “pagka-parehas” o pagiging “patas ng laban”: fair
play, sa wikang Ingles.
Dahil sa
garantiya ng Due Process sa Saligang Batas, masasabing lahat ng kilos ng
Estado—lahat ng mga kautusan at kaganapan sa ating sistema ng pamahalaan—ay maaaring
hanapan ng pagka-makatuwiran at pagkaka-parehas, reasonableness and fair play;
at kung wala nito o kulang dito, maaaring pawalan ng bisa sapagkat lumalabag sa
Saligang Batas.
Napapanahon
marahil na paksain ito, ngayong mainit at umiinit pa ang usapin ng pork barrel
scam na sinasabing pinamumunuan ng isang Janet Lim-Napoles.
Dapat ngang kondenahin
ang pagkakawaldas sa katiwalian ng bilyun-bilyong piso mula sa kaban ng bayan,
at parusahan ang mga dapat managot; ngunit kailangang dumaan sa Due Process
upang mapatunayan kung ano ang talagang nangyari, kung sino ang dapat managot,
at kung hanggang saan ang kanilang pananagutan.
Due Process din ang usapin ng kakailanganing antas ng patunay—degree of proof sa wikang Ingles—ang
bigat ng ebidensya at tibay ng katiyakan.
Kung pananagutan
o liability ang pag-uusapan, may
tatlong malawak na uri nito:
Ang una ay
“administratibo”. Tumutukoy ito sa mga
opisyal at kawani ng pamahalaan at sa karapatan nilang magpatuloy sa kanilang
panunungkulan. Ang parusa ay maaaring
pagsita lamang (reprimand) o
pag-suspinde (nang ilang araw o nang ilang buwan) at pinakamatindi na ang
pagkakatanggal (dismissal o removal). Ang kinakailangang antas ng patunay sa mga
kasong administratibo ay substantial
evidence: basta’t mayroon lamang mapanghawakan ang naghuhukom na
makakukumbinse sa isip at maaaring pagbatayan ng paghuhusga.
Ang ikalawang
uri ng pananagutan ay “sibil”; kadalasan, tumutukoy lamang sa mga ari-arian; at
sa konteksto ng pork barrel scam, sa pagbabalik ng pera sa kaban ng bayan. Ang kinakailangang antas ng patunay sa mga
kasong sibil ay preponderance of evidence: ang panig na may higit na patunay ang
mananaig.
Ang ikatlong uri
ng pananagutan ay “kriminal”; tumutukoy sa paglabag sa kautusang may
karampatang parusa sa batas, madalas ay pagkakulong (nang maikli o mahabang
panahon, sang-ayon sa nilabag na kautusan).
Ang antas ng patunay na kinakailangan ay proof beyond reasonable doubt, patunay na walang iniiwanang dahilan
para pagdudahan. Isa sa pinakamahalagang
bahagi ng Due Process ang pagpapalagay na ang isang nasasakdal sa usaping
kriminal ay walang sala—presumption of
innocence—hangga’t hindi napapatunayang may-sala.
Nababanggit
natin ang lahat ng ito upang ilagay sa konteksto ng sistema ng batas ang
pagpapanagot sa mga nasasangkot sa pork barrel scam. Hindi madali.
May kasalimuotan ang ating sistema.
Ngunit hindi rin tumpak ang kasabihang, “Justice delayed is justice denied”.
Masarap nga lang pakinggan at hindi rin katakatakang nagmula sa isang
pulitiko, si William Gladstone, na ilang ulit naging Prime Minister ng
Inglaterra noong ika-labingsiyam na dantaon.
Ang totoo, Justice is justice; at hindi ito
nakasalalay sa pagiging maaga o atrasado, dahil ang pagiging maaga o atrasado
ay napaka-subhetibong panukat, nakabatay lamang sa kalooban ng taong nagmamasid,
sa pagiging pasensyoso o mainipin ng sumusukat.
Hindi dapat piliting madaliin o sadyaing bagalan ang proseso; hayaang
umusad ayon sa nararapat na daloy nito.
Ang mahalaga ay matupad ang batas sa titik at diwa nito. Ito rin lamang ang maaari nating panghawakang
batayan ng katarungan mula sa punto de vista ng sambayanan bilang sambayanan.
Hanggang
dito na lamang po pansamantala; hanggang sa susunod, all the best po sa inyong
lahat.
O.C.P.A.J.P.M.
No comments:
Post a Comment