LAW AND FREEDOM

(SPEECH BEFORE THE CANON LAW SOCIETY OF THE PHILIPPINES, PUERTO PRINCESA CITY, 17 APRIL 2012)

The Officers and Members of the Canon Law Society of the Philippines; Your Excellencies, Most Reverend Bishops; Very Reverend Monsignori; Reverend Fathers; Reverend Sisters; Eminences in the teaching and practise of Canon Law; Distinguished Guests, Friends: Good Morning.

It is an honor to join the people of Puerto Princesa and Palawan in welcoming you all to our Pro-Life and Pro-Family City. Maambeng nga pag-abot, as we would say in our Cuyuno language. Thank you for choosing to hold your National Convention here, for the second time, because the first time was in 1998; which brings me to a second, more personal reason to thank the CLSP.

It was in 1998 that I first met Fr. Jaime Achacoso, when he first came to Puerto Princesa to attend the CLSP Convention. Since 1998, I have had the benefit of the friendship and spiritual advice of Fr. Jim. For those who think I am bad inspite of all that, they can imagine how much worse I would be without Fr. Jim.

I mention this because Fr. Jim has been making regular trips to Puerto Princesa for some years already, to shepherd a growing flock of men and women, young and old, and their families, which makes him as much a Puerto Princesan as anyone. He was infected by the “come-back, come-back” virus, which can also happen to you. I am also a witness to the effort Fr. Jim has put into the planning, preparation and actual conduct of this Convention. Thank you for everything, Fr. Jim.

As I say thanks to you all, allow me also to pay tribute to “law”, to the “law of the land”, the civil law, as well as ecclesiastical law, and to say that the very existence of CLSP, your very presence in this Convention, already contributes to promoting the rule of law.

Much of the problems human society has experienced since the second half of the last century could be traced to “liberalist” trends in almost all aspects of life. By “liberalist”, I am referring to an ideology that would place individual freedom as an end in itself or as the highest social good, such as to belittle the values of law and order, the value of justice. This is perhaps understandable as a reaction to the other, undesirable extreme of totalitarianism which earlier found expression in royal absolutism and, by the beginning of the twentieth century, in the fascist and socialist dictatorships that sprang up in many places of the earth.

To the liberal, human freedom is absolute or extends to determining good and evil, to amending or discarding even the natural moral law.

As we all know, on the other hand, the truth is that human freedom is not absolute. It must bow to objective reality and to the truth of our authentic human nature. What is more, our very exercise of this freedom, our choices, bind us to their natural conse quences. Indeed, human freedom is meaningless unless it ends in a binding choice. Freedom is for commitment; and because our choices can result in happiness or misery, freedom is inseparable from responsibility. In the end, human freedom makes sense only as man’s capacity to direct himself towards his end—towards sanctity, perfection, eternal happiness.

For this, law is necessary. The liberals have it wrong. May the Church and our political community be protected from liberalism. And that is why I feel that we need more lawyers’ conventions, if only to highlight the need for law in social life. Congratulations to the participants and organizers of this Convention. I join you all in the fervent hope that the proceedings would bear much fruit in terms of the sanctity and apostolic effectiveness of all the faithful.

Maraming salamat po.

O.C.P.A.J.P.M.

EULOGY PARA KAY TIA NATY (31.III.2012)

Magandang umaga po sa inyong lahat.

Ang papel ko po ngayong umaga ay magbigay ng eulogy para kay Tia Naty, kahit medyo anti-climactic—sapagkat kagabi ay nagkaroon na ng parangal at maraming mabuting mga alaala ang naihayag tungkol sa kanya—at magpasalamat sa inyong lahat, sa inyong presensya, sa inyong mga naitulong sa pagdaos ng mga nararapat na maganap mula ng huling tibok ng puso ni Tia Naty bago dumating sa Jordan, hanggang sa pagkakataong ito na ihahatid sa libingan ang kanyang mga labi.

Ang “eulogy”, mula sa dalawang katagang Griyego, eu, “mabuti”, at logos, “salita”, kaya “mabuting salita”; sa karaniwang paggamit, talumpati ng papuri sa isang taong namatay.

Para sa lahat nating mga tao, ang sandali ng ating kamatayan ang nagtatakda ng ating kalalagayan sa walang-hanggan. For each and everyone of us, the moment of death is that one defining moment for all eternity. Sa oras ng kamatayan, nililisan natin ang materyal na sansinukob, kung saan nagbabago-bago ang lahat at dahil dito, may panahon, at pumapasok tayo sa walang hanggan, sa walang panahon sapagkat wala nang pagbabago. Kung sa sandaling iyon ay may pagkiling sa Diyos ang ating kalooban, magiging kaisa tayo ng Diyos sa kaligayahang walang-hanggan; kung hindi naman, kung walang pagkiling sa Diyos sa sandali ng kamatayan (huwag sanang mangyari kaninuman), pagdurusang walang hanggan. Sapagkat ang kabuluhan nga naman ng ating buhay ay kilalanin, ibigin, at paglingkuran ang Diyos at ng maging kaisa Niya sa kaligayahang walang-hanggan: kilalalanin ang Diyos sa pamamagitan ng ating pag-iisip na inilawan ng pananampalataya; ibigin ang Diyos sa pamamagitan ng ating kalayaang tinulungan ng grasya; at paglingkuran, tupdin ang kalooban ng Diyos ng buong lakas, ng buong damdamin, ng ating buong pagkatao, kasama ng lahat ng ating kayamanan at mga iniibig. Diyos ang kaganapan ng katotohanan at kabutihan: Siya ang talagang hinahanap ng puso ng tao; ng ating pag-iisip at kalayaang pumili—ang dalawang kapangyarihan ng espiritwal na diwa ng tao, na hindi nawawala kundi humihiwalay sa pagkasira ng ating materyal na pangangatawan sa sandali ng ating kamatayan. Sabi nga ni San Agustin, “Panginoon, nilikha Mo kami para sa Iyo, at ang aming mga puso ay hindi matatahimik hanggat hindi nahihimlay sa Iyo.” Kung sa oras ng kamatayan ay kaisa tayo ng Diyos, kaligayahan ang ating mararanasan sa walang hanggan; at kung hindi, pagdurusang walang hanggan. Kung ano ang kalalagayan ng ating puso sa oras ng kamatayan, ito ang kalalagayan natin sa walang-hanggan. Ang oras ng kamatayan ang ating pagtawid mula sa panahon palipat sa walang-hanggan.

Sa kabilang dako, bagamat ang ating kamatayan ang kritikal na sandali kung kailan at saan naitatakda ang ating magiging kalalagayan sa walang-hanggan, hindi ito nangangahulugang bale-wala ang ibang sandali ng ating buhay; bagkus, ito rin ang nagbibigay ng kabuluhan sa lahat ng ating panahon sa daigdig, bilang isang paglalakbay—pamemelegrino, pilgrimage—o kaya ay pagsasanay, paglago, pakikibaka, patungo sa pagiging kaisa ng Diyos, patungo sa kabanalan. Nagsisimula tayo sa pagkadispalinghado, sa mga kahinaan at depekto ng ating minanang may-sugat na kalikasan mula kina Adan at Eba: kailangan nating pagsikapang lumago sa ating pagkiling sa Diyos.

Oo nga, ang buhay ng tao sa mundo ay isang paglalakbay tungo sa pagiging kaisa ng Diyos, tungo sa kabanalan. Lahat tayo tinatawag na magpakabanal; at hindi tayo dapat mawalan ng pag-asa na, sa kabila ng ating mga kahinaan at pagkakasala, huwag lamang tumigil sa pakikibakang ito, sa tulong din ng grasya o biyaya ng Diyos, tayo rin ay magtatagumpay na sa huling sandali ng ating buhay sa daigdig, maabutan tayo ng kamatayan na kaisa tayo ng Diyos.

Ang buhay at kamatayan ni Tia Naty ay isang larawan ng pag-unlad patungo sa kabanalan; kahit sa literal na kahulugan, isang pamemelegrino, pilgrimage. Namatay siya habang patungo sa Herusalem; hindi nga naman malayong asahan nating ang kanyang kalooban sa sandaling iyon ay nakatuon sa Diyos, sa pagiging kaisa ng Diyos sa makalangit na Herusalem.

Sa mga naging malapit kay Tia Naty, lalo na sa loob ng dekada mula nang mamatay ang kanyang mahal na Badong, kapansin-pansin ang pag-unlad sa buhay-espiritwal. Araw-araw, nakikisalo sa Banal na Misa; puno ng panalangin ang mga oras mula sa paggising hanggang sa pagtulog. Unti-unting nawala ang dating pagiging “mataray”; hanggang sa huli, tanggap na tanggap ang kawalan ng kapangyarihan, lahat ng bagay pinasasalamatan. Sabi ko sa sarili ko, noong huli ko siyang makausap, ganito na dapat tayo bago mamatay: wala nang pagkaakit sa kayamanan o karangyaan; wala nang yabang, wala nang pagmamalaki sa sariling kakayahan; wala nang mga galit o sama ng loob kaninuman, ang hinahangad ay kung ano ang tama at mabuti; maawain; mapayapa ang loob na nakikita sa pananalita at gawa; matiisin. Sa madaling salita, maaaninag na sa kanyang pagkatao ang mga “punong kabanalan” o beatitudes na inilahad ng Panginoon. At bagamat nagulat pa rin tayo at nalungkot sa kanyang pagpanaw, masaya rin tayo sa matibay na pag-asang nakamit nga ni Tia Naty ang “nag-iisang talagang kailangan”, the one thing necessary, ang tagumpay ng pakikibaka nating lahat sa buhay na ito. Salamat sa Diyos, sapagkat hindi mangyayari ito kung hindi rin dahil sa grasya. At tama si San Josemaria Escriva: ang Diyos ay hindi dapat isipin na parang isang mangangaso, hunter, na nakaabang at papaslangin tayo sa oras na hindi tayo nakahanda; bagkus, ang Diyos ay maihahalintulad sa isang maalagang hardinero, at tayo ang Kanyang mga bulaklak, pinalalago at pipitasin lamang Niya kapag ganap na ang pamumukadkad.

Sa ngalan ni Tia Naty, humihingi rin po ako ng paumanhin at patawad sa anumang pagkukulang namin sa inyo, sa anumang pinsala o sakit ng loob na naidulot sa inyo.

Maraming salamat kay Bishop Arigo at sa lahat ng kapariang nagsipagdiwang ng Banal na Misa para kay Tia Naty. Kay Fr. Eugene Elivera at sa mga kapwa-pelegrino ni Tia Naty, sa inyong pag-alaga. Kay Bryan, sa iyong pag-uwi kay Tia Naty sa Pilipinas. Kay Atty. Junjun at Sir Sammy at mga kasama sa inyong napakagandang parangal kay Tia Naty kagabi. Kina Ate Nenette at Ate Papot sa kanilang pagiging mga punong-abala. Sa lahat ng mga tumulong sa lahat ng aspeto at yugto ng pagburol at paglibing. Sa lahat ng nagsidalo, lalo na po ang nanggaling pa sa malalayong bayan. Sa presensiya ninyong lahat, at sa patuloy ninyong mga panalangin para kay Tia Naty at para sa ating mga kamag-anak at kaibigang pumanaw na rin.

Maraming salamat po.

O.C.P.A.J.P.M.