Wednesday, August 21, 2013

MGA TITIK UKOL SA PULITIKA 2

JUSTICE

Noong nakaraan, nasabi nating Justice—Katarungan—ang pinaka-unang layunin ng Pamahalaan, sapagkat dito nakasalalay ang patuloy na pag-iral ng sambayanan bilang sambayanan.  Nasabi rin nating ang pagkilos ng Pamahalaan ay sa pamamagitan ng sistema ng batas (legal system), na kung pag-aaralan sa Saligang Batas ay mahahati sa dalawang bahagi: una, ang istruktura ng pamahalaan, at ang pinakamahalagang prinsipyo dito ay ang “separation of powers”; at, ikalawa, ang mga pundamental na karapatan ng bawat mamamayan, “Bill of Rights”, bilang mga limitasyon sa kapangyarihan ng pamahalaan, at ang pinakamahalagang konsepto rito ay “due process”.  Ngunit bago tayo pumalaot pa, balikan muna natin ang konsepto ng Katarungan.

Bilang isang “halaga”—value sa wikang Ingles—ang Katarungan ay pagbibigay ng nararapat sa bawat isa at sa lahat; sa Ingles, “giving everyone his due”.  Sa pakahulugang ito, mahihinuha na ring “Kaayusan” ang pinakapundamental na prinsipyo ng Katarungan.  Kung ano nga ba ang nararapat sa bawat isa, ang wastong pagkakahanay, wastong pagbabahagi, wastong pagkakasunud-sunod: ito ang saklaw ng prinsipyo ng Kaayusan o “right order”.  Ito ang Kaayusan: may wastong kalalagyan ang lahat, at ang lahat ay nasa dapat kalagyan; may tamang panahon para sa lahat, at lahat ay nasa tamang panahon.  Sa wikang Ingles, “a place for everything and everything in its place; a time for everything and everything on time”.

Sa karanasan natin sa pang-araw-araw na pamumuhay, malinaw din namang hindi pare-pareho ang nararapat sa lahat, kahit sa isang kategoriya tulad ng “paglilingkod” sa Pamahalaan.  Hindi pareho ang tungkulin ng Governor at ng Konggresman, bagamat sila ay parehong lingkod ng bayan.  Magkaiba rin ang mga suliraning idinudulog sa Department of Social Welfare kung ihahambing sa mga pangangailangang maaaring idulog sa Department of Public Works and Highways.  Magkaiba ang nararapat na paraan ng paglilingkod.  At madalas, ang nagiging sanhi ng kaganapang hindi makatarungan ay pagkakamali sa pag-unawa at pagpasya ng kung ano ang nararapat.

Hindi talaga simple ang paksa ng Katarungan.  Maaari pa ngang hati-hatiin ang usapin sa uri ng Katarungan, sapagkat may uri ng Katarungang tinatawag na “distributive justice”, ito ang sumasaklaw sa tungkulin ng Pamahalaan tungo sa bawat isang mamamayan; mayroon ding tinatawag na “commutative justice”, o Katarungan mula sa mamamayan tungo sa kapwa mamamayan; at mayroon ding tinatawag na “legal justice”, Katarungan mula sa isang mamamayan tungo sa Pamahalaan o sa estado.  Mayroon pang tinatawag na “social justice”.

Noong panahon ni Santo Tomas Aquino, ang pinakadakilang pilosopo sa kasaysayan ng sibilisasyon, ang kahulugan ng social justice ay literal na Katarungang Panlipunan, Katarungan sa pangkalahatang kahulugan.  Sa pagdaan ng panahon, lalo na sa pagdating ng nakaraang dantaon, nagkaroon ng bagong paggamit sa social justice: bilang pagbibigay ng natatanging dagdag na pabor o pagkiling sa mga maralita.  Ang terminong ginagamit para dito sa doktrina ng Simbahang Katolika ay “love of preference for the poor”.  Ito rin ang ibig sabihin ng kasabihang pinagpapalagay na mula kay Pangulong Ramon Magsaysay: “He who has less in life should have more in law”.

Bakit katarungan din ang tawag sa pagbigay ng higit na pagtingin sa mga maralita?  Katarungan din ito sapagkat ipinagpapalagay na ang hindi pagkakapantay ng mayaman at maralita ay malamang na, sa karamihang pagkakataon, nakaugat sa hindi-makatarungang kalalagayan sa nakalipas—halimbawa ang pagiging literal na alipin ng mga aprikano sa Estados Unidos sa matagal na panahon, na natigil lamang sa Digmaang Sibil sa panunungkulan ni President Abraham Lincoln.

Social justice ang batayan ng lahat ng pagpupunyagi ng pamahalaan tungo sa pag-angat ng antas ng buhay ng mga maralita.  Kung hindi nga naman matatawag na bahagi ng Katarungan, hindi papasok sa tungkulin ng pamahalaan, magiging kawanggawa, “works of charity”, at hayaan na lamang ang Simbahan at mga pribadong pilantropong magbigay ng tulong sa mga maralita.  Hindi nga naman talaga masasabing tungkulin ng pamahalaan ang pagkakawanggawa, sapagkat ang kaban ng bayan ay buwis ng mga mamamayang inaasahang maibalik sa kanila sa anyo ng mga programa at proyektong kapakipakinabang para sa lahat.  Ngunit bilang bahagi ng Katarungang Panlipunan, may tungkulin ang pamahalaang magbigay ng natatanging pagtingin sa mga maralita.

Katarungan ang pangunahing halagang dapat paglingkuran ng pamahalaan; ngunit hindi pa rin dapat kaligtaang ito ay dahil lamang Katarungan ang pinakamababang antas ng Pag-ibig; at bagamat hindi maaaring mapairal nang sapilitan ang Pag-ibig, maaring ipatupad nang sapilitan ang Katarungan.  Ngunit Pag-ibig pa rin ang kaganapan ng Katarungan; Pag-ibig din ang, sa huling pagsusuri, dapat na nagbubuklod sa sambayanan.

Hanggang dito na lamang pansamantala, hanggang sa susunod, all the best po sa inyong lahat!


O.C.P.A.J.P.M.

No comments:

Post a Comment